İçindekiler
Emek Piyasasında Irkçılık Sorunu
İstihdam Piyasasında yoğun tartışmaların yapıldığı ve gittikçe daha fazla araştırmaya konu olan başlıklardan biri de ırk, din, dil ve cinsiyet farklarına dayanan ayrımcılıktır. Bu çalışmada araştırmacılar, ABD’de siyahi ve beyaz insanlar arasında iş gücü piyasasında ayrımcılığın boyutunu ve belirleyicilerini araştırmışlar.
Neden Amerika’da her beyaz insanın kazandığı bir dolara karşılık, siyahi bir beyazdan yüzde 25 daha az yani yaklaşık olarak 75 cent kazanmaktadır. İstatistiki olarak anlamlı olan bu fark 21. yüzyılda neden devam etmektedir?Bu sorulara yanıt arayan Marianne ve Sendhil, iş gücü piyasasında ırkçılığı araştırmak üzerine bir alan deneyi tasarlamış. Örneklem sayısını arttırmak için 4 farklı sahte bireye ait 8 farklı öz geçmiş kullanılarak 1,300 farklı eleman aranıyor ilanına 5000 civarı sahte başvuruda bulunmuşlar.
Alan Deneyinin Tasarlanması
Irkçılığın etkisini ölçebilmek için ise şöyle bir yöntem izlenmiş. Her ülkede etnik, ırksal farklılıkları yansıtan bazı isimler bulunur. Mesela Türkiye’de Baran, Rojda isimleri Kürt vatandaşlar tarafından yoğun şekilde kullanılırken; Alperen, Asena gibi isimler çoğunlukla Türk milliyetçisi vatandaşların çocuklarına koydukları isimlerdir. Bu ön yargıya benzer şekilde araştırmacılar oluşturdukları öz geçmişlerde ABD’de tanımasanız bile adını duyduğunuzda gözünüzde beyaz Amerikalı olarak canlanan Emily ve Greg, gözünüzde siyah Amerikalı olarak canlanan Lakisha ve Jamal gibi isimleri kullanmaktadır. Ayrıca her siyahi/beyaz erkek/kadın için yüksek nitelikli ve az deneyimli iki adet öz geçmiş oluşturulmuş. Bu sayede ırkçılık haricinde öz geçmişin nitelikli olup olmamasının da etkisi olup olmadığını da analiz etmeyi istemişler.
- Beyaz isimler: Emily (Kadın), Greg (Erkek)
- Afro-Amerikan İsimler: Lakisha (Kadın), Jamal (Erkek)
Sonuç olarak 8 farklı öz geçmiş şu şekilde olmuş,
- Emily – Nitelikli öz geçmiş
- Emily – Düşük nitelikli öz geçmiş
- Greg – Nitelikli öz geçmiş
- Greg – Düşük nitelikli öz geçmiş
- Lakisha – Nitelikli öz geçmiş
- Lakisha – Düşük nitelikli öz geçmiş
- Jamal – Nitelikli ö zgeçmiş
- Jamal – Düşük nitelikli öz geçmiş
Deneyimli öz geçmişlerde ise şu özellikler yer almış,
- Kişi daha önce iş deneyimine sahiptir.
- Kişinin kişisel e-mail adresi yer almaktadır.
- Kişi İngilizce haricinde de yabancı dil biliyordur.
- Sertifika programlarına katılmıştır.
- Bazı ödüller almıştır.
Her öz geçmişe kişi ile ilişkili olarak adres, telefon numarası ve yaşadığı semti gösteren bir Zip kodu eklenmiştir.
Araştırmacılar oluşturdukları öz geçmişler ile Chicago ve Boston gazetelerinde yayınlanan eleman ya da çalışma arkadaşı aranıyor ilanlarına başvurmuşlar. Bu konuda toplamda 1,300 iş başvurusuna 5,000 civarı öz geçmiş yollanmış. Bu sayede her bir öz geçmiş için kaç mülakat çağrısı yapılacağını analiz edebileceklerini ummuşlardır. Her iş ilanına ise iki nitelikli öz geçmiş, iki düşük nitelikli öz geçmiş yollamışlar
Başvurulan işlerin niteliği ise geniş bir yelpazede yer almış. Kasiyerlikten, perakende mağazası kurulumuna, posta odasında büro elemanlığına, ofis çalışanından satış temsilciliğine kadar değişmiş. Eğer iş ilanında telefonla arayın veya ofise gelin ibaresi bulunuyorsa bu ilanlara öz geçmiş yollanmamıştır. Bazı spesifik ilanlar için, öz geçmişlere daha iyi eşleşme alınabilmesi için yazılım bilgisi de eklenmiştir. Aynı iş başvurusu için dört farklı öz geçmiş de yollandığından bu durum sonucu etkilememektedir.
Sonuçlar
Çalışmanın temel bulgularına göre beyaz birisinin iş başvurusuna geri dönüş alması için 10 öz geçmiş yollaması yeterli iken siyahi biri için başvurusuna dönüş alabilmesi için 15 öz geçmiş yollaması gerekiyor. Bu sayılar ise yüzde elli civarı istatistiksel olarak anlamlı bir uçurum demek. Nitelikli öz geçmişe sahip beyaz biri, daha az nitelikli bir beyaza göre yüzde 30 daha da fazla geri dönüş alıyor. Konu siyah olduğunda ise nitelikli öz geçmişe sahip bir siyahi ile daha az nitelikli bir siyahi arasındaki fark ise daha düşük. Bu sonuç da mensup olduğunuz ırk beyaz ise, nitelikli bir öz geçmişin ödüllendirilme ihtimalinin de yükseldiğini gösterir. Öz geçmişte yer alan deneyim süresinde bir yıllık artış, mülakat ihtimalini binde 4 arttırmaktadır. Beyaz isimle yapılan başvuru ile aynı oranda geri dönüş alma ihtimali için siyah isimli birinin yedi yıl daha fazla deneyimli olması gerekir.
İş başvurusuna yapılan geri dönüşlerde, sadece beyazlara yapılan dönüş oranı yüzde 8 civarı iken bu oran siyahi biri için yüzde 3,5 civarı olmaktadır.
Çalışmada öz geçmişe eklenen kişinin hangi muhitte oturduğu konusunda sinyal veren zip kodu kullanılarak yapılan analize göre yüksek gelirli, iyi eğitimli ve beyazların yoğun olduğu bir muhitte ikamet ederek iş başvurusunda bulunan bir beyazın başvurusuna geri dönüş alma ihtimali, getto (varoş) diye tabir edilen bir yerde oturan bir beyaza göre artmaktadır. Aynı şekilde yüksek gelirli, iyi eğitimli ve beyazların yoğun olduğu bir muhitte oturan bir Afro- Amerikan vatandaşın geri dönüş alma ihtimali ise değişmemektedir.
Diğer bazı sonuçlar ise şöyledir:
- Hem kadınlar hem erkekler değerlendirildiğinde her iki gazetede yayınlanan iş ilanlarına başvuran beyaz bir kadın veya erkeğin, siyahi bir kadın veya erkeğe göre çağrılma ihtimali yüzde 50 daha fazladır.
- The Chicago Tribune gazetesinde yayınlanan bir iş ilanına yapılan başvurulardan geri dönüş alma ihtimali The Boston Globe gazetesine göre yüzde 50 daha fazladır.
- Beyaz bir kadının başvurduğu idari işler ile ilgili görüşmeye çağrılma ihtimali siyahi bir kadından yüzde 60 fazladır. Satış ile ilgili işlerde ise fark kapanmaktadır. Pazarlama ile ilgili bir işe öz geçmiş yollayan beyaz bir kadının, siyahi bir kadına göre geri dönüş alma olasığı yüzde 22’ye gerilmektedir.
Çalışmanın Zayıflıkları
Araştırmacılara göre bu alan deneyinin her deneyde olabilecek bazı zayıf yönleri bulunmaktadır. Her piyasa gibi istihdam piyasasında da önemli olan şeylerin başında fiyat (burada maaş, ücret) gelmektedir. Çalışma sadece iş görüşmesine çağrılmayı dikkate almaktadır. Ayrıca iş görüşmesine çağrılma ile işe alınma aynı şeyler olmadığından çalışma ücretler arasında farklılık (wage gap) olup olmadığını ya da işe alınma oranı hakkında bilgi vermemektedir.
Ayrıca öz geçmiş yollayarak iş başvurusunda bulunmak iş arama yollarından sadece biridir. Diğer kanallar ile yapılabilecek bir başvuruya dönüş farklı olabilir. Örneğin insan kaynaklarına doğrudan başvurmak, yönetici ile yüz yüze görüşmek işe alınmayı etkileyebilir.
Bertrand, Marianne, and Sendhil Mullainathan. “Are Emily and Greg More Employable than Lakisha and Jamal? A Field Experiment on Labor Market Discrimination.” American Economic Review 94, no. 4 (2004): 991-1013.
